Özel gereksinimli bireyler; bilişsel, dil, fiziksel, sosyal ve duygusal gelişimlerinde yaşıtlarına göre  farklı özellikler gösteren ve destek eğitime ihtiyacı olan bireylerdir (Milli Eğitim Bakanlığı, 2014). Zihinsel yetersizlik, işitsel, görme, dil ve konuşma yetersizliği, özel öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu v.b. olmak üzere gelişim alanlarında, yaşıtlarından farklı olarak, özel eğitime ihtiyaç duyan çocuklar için erken tanı ve müdahalenin gerçekleşmesi, bu bireylerin farklılıkları ile birlikte sosyal çevresine ve makro düzeyde ise topluma uyum sağlama sürecinde kritik bir öneme sahiptir. İşte bu müdahalenin, gerek sosyal gelişim alanında ve gerekse de davranış problemlerinde ''hayat kurtarıcı'' bir işleve sahip olduğu yetersizlik türü; nöro-gelişimsel bir farklılık olan otizmdir.

Otizm Nedir?

Otizm; yaygın gelişimsel bozukluklar kategorisi altında yer almakta olan bir gelişimsel yetersizliği ifade etmektedir. Bu yetersizlik, ilk 3 yaşta kendini sosyal gelişim alanında (bireyler arası iletişim ve etkileşimde), dil gelişimi alanında ve tekrarlayıcı davranışlarda göstermektedir. (Doyle ve Iland, 2004 Aktaran Savucu, 2020). 

Özel eğitimin temel kavramlarından biri olan engel kavramı, yetersizliğin oluştuğu durumda bu yetersizliğe müdahalenin gerçekleştirilememesinin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Otizm açısından bakıldığında ise bireyin yetersizliğinin bir engele dönüşmemesi için öncelikli olan otizmin erken tespitidir. Peki ebeveynler açısından çocuklarındaki bu farklılıkları erken tespit edip, bir uzmana yönlendirebilmeleri mümkün müdür?

Otizm Belirtileri - Erken Müdahale İçin Farkındalık

Bodur ve Soysal (2004)' a göre önemli bazı erken tanı göstergeleri şunlardır:

- Göz kontağı kurmada ve sürdürmede zorluk

- İsmini duyduğunda buna uygun bir yönelmenin olmaması

- Taklit etmede eksiklik,

- *Sosyal gülümsemenin olmaması,

- Sosyal ilgi azlığı ve garip davranışlar sergileme (sürekli elini bir yere vurma, arabanın tekerleğini çevirme gibi),

- Uzun süreli görsel dikkat eksikliği,

- Ortamdaki bir nesneye sabitlenme ve olumlu etkileşime girememe,

- 12. aydan itibaren anlamsız sesler çıkarma,

- El-kol-baş hareketlerinin olmaması (örneğin: işaret etme, bay bay yapma)

- Anne-babanın oyun ve etkileşim çabalarına tepki vermeme,

- Stereotipik hareketler (bazı davranışları takıntılı ve tekrarlayıcı bir biçimde yapma. Örnek: ellerini çırpma, başını sallama, kendine vurma),

- Yüz ifadesinin olmaması (sanki duygusuzmuş izlenimi uyandırma),

- Uyaranlara karşı tuhaf tepki (hafif gürültüye abartılı tepki),

- Annesine gerek duymuyormuş izlenimi, bakım verenler tarafından anlaşılmaz ve rahatlatılamaz huzursuzluk, yiyecekleri katı yeme sorunları.

*Sosyal gülümseme yaklaşık 2. aydan itibaren bebeğin, bakım verenin yüzünü ayırt etmeye başlaması ile duygusal bir tepki olarak gülümsemesidir.

Kaynak:

Bodur, Ş. ve Soysal, A. Ş. (2004). Otizmin erken tanısı ve önemi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 13(10), 394-398.

http://www.doktornobette.com/uploads/yuklemeler/otizm.pdf

Milli Eğitim Bakanlığı (2014). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi – Özel Eğitim. Ankara.

https://tinyurl.com/mvr8vsyn

Savucu, Y. (2020). Otizmli çocuklarda erken tanı, eğitim ve fiziksel aktivitenin önemi.  

International Journal of Sport, Exercise & Training Sciences - IJSETS, 6 (3), 105–109.

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1409244