Motor Gelişim Nedir ?

Bilişsel gelişim, sosyal-duygusal gelişim, dil gelişimi ve öz-bakım becerileri gibi temel gelişim alanlarından biri de motor gelişimdir. Motor gelişimin ifade ettiği şey ise ‘hareket’tir.

Motor gelişim, vücudun bölümlerinin kontrol edilerek hareket kapasitesindeki değişime sürekli bir şekilde uyum sağlanmasıdır. Aynı zamanda fiziksel çevre ve bireylerle etkileşimi sağlayarak gelişimin diğer alanlarını etkilemektedir. Yürümek, koşmak, yemek yemek gibi yaşam için vazgeçilmez olan eylemler, hareket içermektedir. Bu eylemler, erken dönemlerden itibaren gerçekleşen motor gelişim sayesinde yapılabilmektedir.
Motor hareketlerin gelişimi, kişinin vücudundaki birkaç kısmın birlikte ve koordinasyon içinde çalışmasını gerektirir. Burada sözünü ettiğimiz koordinasyon gelişimi de bedensel olgunluk ve yapılan etkinlikler ile orantılı şekilde gerçekleşmektedir.

Kaba Motor Gelişim ve İnce Motor Gelişim

Motor gelişim, kaba ve ince motor gelişim olmak üzere iki başlıkta incelenebilmektedir.
Kaba motor gelişimi, büyük kas grupları aracılığıyla gerçekleşen bedenin duruşu ve hareketi ile ilgilidir. Çocuklarda baş kontrolü, oturma, emekleme, ayakta durma, yürüme, dönme, koşma, hoplama gibi hareketler, kaba motor gelişimi ile gerçekleşmektedir.

İnce motor gelişimi ise küçük kas grupları ile ilgilidir. Kalem kullanma, makas kullanma, çatal-kaşık ile yemek yiyebilme, boyama, suluklarının kapağını açma gibi eylemler ince motor gelişimi ile gerçekleşmektedir.
Çocuklar günlük yaşamda zamanlarının çoğunu motor hareketler ve bu hareketlerin çabası ile geçirmektedir. Bu durumun, basitten karmaşığa giden motor becerilerin kazanımında önemli bir rolü olmaktadır.

Çocukların yaşına, gelişim düzeyine ve ilgilerine uygun destekleyici ortam, büyük önem taşımaktadır. Çocukların hareketlerinin yaşlarına uygun ve dengeli şekilde geliştirilmesi bu şekilde mümkün olmaktadır. Bu destekleyici ortam çeşitli aktiviteler, oyunlar ile yaratılabilmektedir. Çocuklara güvenli bir ortam sağladıktan sonra onların hareketini kısıtlayacak herhangi bir müdahalede bulunmamak önemlidir. Korunmak, kollanmak gibi sebeplerle devamlı kucakta tutulan ya da engellenen çocuklarda motor gelişim, olumsuz yönde etkilenebilmektedir. Peki motor gelişimi olumlu yönde etkileyecek neler yapılabilir?

Kaba Motor Gelişimi için Aktiviteler

• Yürüme öncesi dönemde, çocukların yetişemeyeceği uzaklıklara dikkat çekici eşyalar koyulabilir. Çocuklar o eşyayı almak için çaba gösterecektir. Gösterilecek olan çaba, motor gelişimi için faydalı olabilir. Burada çocuğun çabalamasına fırsat vermek de oldukça önemli bir noktadır.
• Yumuşak hareketlerle çocuğa kol, bacak egzersizleri yaptırılabilir.
• Kovalamaca oyunları oynanabilir, merdiven inip çıkılabilir, masa ve sandalye altlarından geçmesi desteklenebilir.
• Çocukların ev içinde de zıplamasına, atlamasına izin vermek önemli olmaktadır. Seksek oyunu zıplama için iyi bir seçenek olabilir.
• Çeşitli hayvanların yürüyüşlerini taklit etme gibi bir aktivite kurgulayarak parmak ucunda, topukların üzerinde yürüme etkinlikleri düzenlenebilir.
• Bisiklet sürme öğretilebilir ve desteklenebilir.
• Müzik eşliğinde dans edilebilir.
• Bolca hareket imkanının bulunduğu parklar da çocuklar için oldukça faydalıdır. Buralarda hem bolca koşarak hem de salıncakta sallanarak, kaydıraktan kayarak, tahterevallide dengede durarak, tırmanma parkurlarından tırmanarak birçok kas grubu çalıştırılabilir.
• Dengeli ve zor hareketleri başarabilecek düzeye gelen çocuklar ile de tek ayakla zıplama, bir çizgi üzerinde yürüme gibi etkinlikler ile gelişim desteklenebilir.

İnce Motor Gelişimi için Aktiviteler

• Çamur ve oyun hamurları ile şekillendirme aktiviteleri yapılabilir. Bunlar el ve parmak kaslarının gelişimi için oldukça yararlıdır.
• Boncuk ve çeşitli materyalleri iplere dizerek kendilerine bileklik, kolye yapmaları teşvik edilebilir. Bu etkinlik ile el-göz koordinasyonu da desteklenebilir.
• Kağıtlar, kartonlar makas ile kesilebilir. Ayrıca kağıtlara çeşitli şekillerde ilerleyen çizgiler çizilerek çocuktan bu çizgiler üzerinden kesmesi beklenebilir.
• Mandal veya maşa yardımı ile gerçekleşen, materyalleri bir sepetten diğerine atma ve renk eşleme oyunları düzenlenebilir.
• Boyama kalemleri ile yapılan her çizim de ince motor gelişimine fayda sağlayabilir.

Kaynak:
Ulutaş, A., Demir, E. ve Yayan, E. H. (2017). Motor gelişim eğitim programının 5-6 yaş çocukların kaba ve ince motor becerilerine etkisinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1523-1538.