Oyun Terapisi 

Türk Dil Kurumuna göre oyun, “yetenek ve zeka geliştirici, belli kuralları olan, iyi vakit geçirmeye yarayan eğlence” olarak tanımlanmaktadır. Çocuk denilince akla gelen ilk şeydir oyun. Çocuğun doğal bir iletişim dili olduğu gibi birçok katkısı da vardır. Çocuk, oyun ile deneyimler, öğrenir, keşfeder, gelişir, ilişkilerini güçlendirir ve kendisini ifade eder. 

Oyun, aynı zamanda iyileştiricidir. Çocuklar zor deneyimlerini oyunla tekrarlar, bu zorluklarla ilgilenir ve üstesinden gelmeye çalışırlar. Oyun terapisi, çocukların psikolojilerinin korunmasında etkili olan, psikolojik bozukluklarının tedavi edilmesine yardımcı olan ve her geçen gün daha çok kullanılan bir terapi türüdür. Kendisini ifade etmesinin en güvenli ve eğlenceli yolu olan oyunun terapide yer alması, hem ebeveynlerin hem de terapistlerin çocuğu anlaması açısından oldukça önemlidir. Oyun terapisi sürecinde çocuklar duygularını ve ihtiyaçlarını oyuncaklarla ifade ederler. Çocuk, oyun terapisinde kendi iç dünyasını keşfederken terapi sırasında kurulan bağ da iyileşme ve gelişmeyi desteklemektedir. 

Dünyada ve ülkemizde birçok oyun terapisi çeşidi mevcuttur. Bunlardan biri de ebeveynlerin aktif olarak yer aldığı Filial Terapidir. Peki filial terapi nedir?

Filial Terapi 

Filial Terapi, ebeveyn ile çocuk ilişkisi üzerine odaklanan bir oyun terapisi yaklaşımıdır. Aile terapisi ve oyun terapisi yaklaşımlarının bütünleştiği, 3-10 yaş aralığındaki çocuklara yönelik hazırlanan yapılandırılmış bir modeldir. Filial terapinin temel ilkeleri dahilinde ebeveynlere, özel şekilde düzenlenmiş yarım saatlik süreçte çocuklarıyla nasıl oyun oynayabilecekleri ayrıntılı şekilde gösterilmektedir. Bu oyunlar, bu özel oyun saati için dikkatlice seçilmiş birtakım yeni oyuncaklarla gerçekleşmektedir. Çocuk annesi ya da babası ile seansları gerçekleştirmekte ve bir terapi süreci yalnızca tek bir çocukla ilerletilmektedir. Ayrıca oyun seansında tek bir ebeveyn seçilerek baba ile gerçekleşmesine karar verildiyse terapi süreci bitene kadar baba ile devam edilmekte, anne ile gerçekleşmesine karar verildiyse anne ile devam edilmektedir. Filial terapide; sevgi, anlayış, zevk ve güven gibi olumlu etkileşimleri sağlama yoluyla çocuk ile aile arasındaki ilişkinin daha çok güçlendirilmesi genel amaç olmaktadır.

Filial Terapide Süreç 

Filial Terapi, grup ya da bireysel aile ile yürütülme durumu, yaşanılan güçlüklerin boyutu, oyun saatlerini ilerletecek ebeveynin sayısı ve ebeveynin özellikleri gibi değişkenlere göre farklılıklar gösterebilse de genel olarak 10-20 seans içinde tamamlanan bir terapidir. Çeşitli aşamaları barındırmaktadır. Bunlar sırayla; 

-Öncelikle ebeveynler tanınır, çocuk hakkında bilgi alınır ve genel bir değerlendirme yapılır. Filial terapi hem gelişimi normal düzeyde olan çocuklar için hem de duygusal, davranışsal veya gelişimsel güçlükleri olan çocuklar için kullanılabilir.

-Ebeveynlerin eğitimi aşamasında çocukla seansları yürütecek olan ebeveyn oyun saatlerinde nasıl davranması, nelere dikkat etmesi konularında Filial Terapinin teknikleri çerçevesinde bilgilendirilir. Ayrıca oyun saatine özel olarak kullanılacak oyuncakların listesi verilerek eğitim tamamlanıncaya kadar temin edilmesi istenir. 

-Süpervizyonlu oyun seansları aşamasında, ebeveynlere bir oyun saati kurgulanarak değerlendirilir ya da var olan bir seans izletilerek üzerine konuşulur. 

-İlk dört seansta verilen eğitimler tamamlanınca ev oyun seansları başlatılır. Ebeveynler, çocuklarıyla otuz dakika boyunca özel bir oyun saati uygular. Çocuklar bu oyun saatinde oyunu yönetendir, istedikleri şekilde oynayabilirler ancak tabi ki belli kurallar vardır. Bunlara, oyuncakların sadece oyun seansında kullanılması, belirlenen oyun alanının içinde kalınması ve ciddi bir hasar yaratılmaması gibi kurallar örnek verilebilir. Gerçekleştirilen oyun seansı kamera ile kaydedilerek oturuma getirilir. Her oturumdan sonra ailelere çeşitli ödevler verilerek bir sonraki oturuma kadar bunları yapmaları istenir. 

-Genel bir değerlendirme yapılarak terapi sonlandırılır. 

Filial Terapinin Çocuklar için Faydaları 

•Filial terapide çocuk, tanıdık olan ebeveyni ile seansları gerçekleştirir ve bu durum çocuğun özel oyun saatine uyum sağlamasını kolaylaştırır. Uyumun hızlanmasıyla beraber duygu durumunu, yaşadığı deneyimleri ve düşüncelerini oyuncakları ile aktarması daha hızlı olabilir. 

•Özel oyun saatleri ile çocuk, önemli olduğunu hisseder. Anlaşıldığını ve kabul edildiğini fark ederek anne-babalarına karşı duygusal olarak da daha yakınlaşırlar. 

•Öz-kontrollerini geliştirmeyi öğrenirler. Çünkü özel oyun saatleri içinde istedikleri oyuncakla istedikleri şekilde oynar, kendi cevaplarını kendi bulur, oyunu kendileri yönetirler. Sınırlı, tutarlı olan belli kurallar da mevcuttur. 

•Duygularını ve düşüncelerini daha iyi ifade etmeye başlarlar ve duygularını daha serbest şekilde yaşayabilirler. Çünkü Filial Terapinin bir özelliği olan ebeveynin sözel olarak aktif olması ve çocuğuna tıpkı bir ayna gibi yaptıklarını, düşüncelerini ve duygularını seslendirmesi buna ortam hazırlar. 

•Ayrıca yapılan çalışmalara göre terapi sonucunda çocukların davranış problemlerinde anlamlı şekilde azalma görülmektedir. Bu süreç sonucunda kendilerini daha iyi ifade edebilen, iletişimi sağlıklı hale gelen, sorun çözme becerilerini geliştiren çocuklar görebilmekteyiz. 

Filial Terapinin Ebeveynler için Faydaları

• Filial terapi seansları ebeveynlerin çocuklarını daha iyi anlamasına ve kurdukları duygusal bağın güçlenmesine ortam hazırlar. Çocuklarını daha iyi anlayan aileler onların ihtiyaçlarını da doğru şekilde anlar ve karşılarlar, böylece problemler hafifleyebilir. 

• Oyun oynayabilme ve beraber vakit geçirip eğlenebilme, gülebilme aile içi ilişkilerde güçlü bağlar sağlar. 

•Empati kurma ve uygun şekillerde sınır koyma becerilerini geliştirerek çocukla olan iletişimlerinde sürekliliği ve dengeyi sağlayabilirler. 

•Çocuklarının yaptıklarını ve özellikle duygularını sözel olarak yansıtırken çocuklarına karşı duyarlılık kazanırlar ve empatik şekilde cevaplar vermeye başlarlar. Ebeveynler, böylece çocuk için güvenli bir bölge olur. 

•Filial terapi, ebeveyn-çocuk ilişkisi başta gelmek üzere tüm aile üyeleri arasındaki ilişkileri güçlendirmekte ve ebeveynlerin yeni ve etkili ebeveynlik becerileri edinmesine yardım etmektedir (Tortamış Özkaya, 2015). 

Kaynaklar: 

Öztekin, G. G. (2019). 3-10 yaş arası gelişimsel problemleri olan çocuklarda ve ebeveynlerinde Filial terapinin etkisinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(4), 2322-2340.

Teber, M. (2015). Çocuk merkezli oyun terapisinin çocuklarda görülen davranış sorunlarının çözümüne etkisi. (Yüksek lisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul. 

Tortamış Özkaya, B. (2015). Ebeveyn-çocuk ilişkisi üzerine odaklanan bir oyun terapisi yaklaşımı: Filial terapi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(2), 208-220. 

Türe, E. ve Barut, Y. (2020). Türkiye’de yapılan oyun terapisi çalışmalarının incelenmesi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 4(8), 127-138