Oyun nedir?

Oyun çocuklar için her şeydir. Bebeklikten itibaren birçok bilgiyi oyun yoluyla öğreniriz. Biz yetişkinler oyun oynamayı çocukların boş vakitlerde yaptıkları etkinlikler, aktiviteler olarak görebiliriz fakat oyun; doğduğumuz andan itibaren gereksinim duyduğumuz susamak, acıkmak, tuvalete gitmek, uyumak gibi temel ihtiyaçlarımızdan biridir. Çocukların en etkili iletişim dili olarak oyun gelişmenin ve öğrenmenin en temel ortamıdır. Hatta bebekler konuşmadan önce oyun oynamayı öğrenirler. Oyun sayesinde çocuk kendi özelliklerini ve kendisine ait dünyasını öğrenir. Bunun yanında oyun, çocuğun hayal gücünü keşfetmesini, kendi öz kimliğini kazanmasını ve bağımsız hareket etmesini sağlar (Çay, 2006). Her anne baba çocuklarının büyümesini, gelişmesini ister. 0-3 yaş dönemi fiziksel ve psikolojik gelişimin en hızlı olduğu sihirli yıllardır. Bu dönemde çocuklara sağlanan imkanların ve çevresel uyaranların zengin olması gerekir. Uyarıcı ortamın zamanında, yerinde ve yeterli miktarda sunulması çocuğun gelişimi açısından önemlidir (Özata, 2015). Zengin uyaranlardan daha önemli olan ise ebeveyn-çocuk arasındaki duygusal bağın gelişmiş olmasıdır. Bebekler anne-babalarının ilgisine, şefkatine ihtiyaç duyarlar. Yaşadığımız coğrafyada çoğunlukla anne ve babalar çocuk yetiştirirken, çocuklarını gereğinden fazla koruyarak ve üzerine düşerek farkında olmadan onların gelişiminde bazı olumsuzluklara yol açabiliyorlar. Ebeveynler küçüklükten itibaren; ‘’annecim koşma düşersin!’’, ‘’çocuğum dökeceksin şimdi!’’ , ‘’ceketini giy hasta olacaksın’’ , ‘’eğer yemek yemezsen büyüyemezsin’’ gibi cümleler ile korumacı davranış sergileyerek aslında çocukların hayatı kendilerinin öğrenmesini engellerler. Halbuki çocuklar keşfederek, dokunarak, hissederek, tadarak ve koklayarak öğrenir. Biz hayatı onlara öğretmemeliyiz; onlar düşerek, ağlayarak, yaşayarak öğrenmeliler. Oyun, çocuğun gelişiminde önemli katkılar sağlamanın yanı sıra onun psikolojik açıdan gelişimini de desteklemektedir. Çocuğun kendi deneyimleri ile öğrenmesini sağlayan oyun; birçok işlevinin yanında duyguları keskinleştiren, yetenekleri geliştiren, becerileri artıran bir işleve de sahiptir (Yavuzer, 2015). Çocuk oyun sayesinde yaşadığı toplumun kurallarını öğrenir, çevresindeki insanlar ile yardımlaşma becerisi edinir. Ayrıca çocuk oyun içerisinde kendi haklarını korumayı ve arkadaşlarının da hakları olduğunu öğrenir. Farklılıklara duyarlılık kazanır (Sezer, Yılmaz ve Koçyiğit 2016). Çocuklar oyun oynamayı tek başlarına yapabilirken aynı zamanda kendi akranlarıyla da gerçekleştirmektedirler. Özellikle okul öncesi dönem çocukların sosyalleşmeleri için en uygun zamandır. Çocuklar bu dönemde akranlarıyla oynayabileceği ortamlara ihtiyaç duyarlar. Peki, biz çocuklarımızın akranlarıyla etkili iletişim kurmaları için nasıl uygun ortam sağlayabiliriz? Aslında bunun birçok yolu bulunmakta. Kreş ve anaokulu, en çok bilinen 0-6 yaş aralığını kapsayan belirli bir program uygulanan çocukların akranlarıyla hem eğlendiği hem de öğrendiği ortamdır. Bir de çocukların öğretmenleri gözetiminde akranları ile oynarken, ebeveynleri ise diğer ebeveynler ile fikir alış verişinde bulunup sosyalleşebileceği oyun grupları bulunmaktadır. Peki, nedir bu oyun grupları?

Oyun Grupları

Çocukların bir araya gelebilecekleri, yaş ve gelişim dönemine uygun oyuncaklar ve oyunlar ile zaman geçirebilecekleri, yeni şeyler keşfedip- öğrenebilecekleri, grubun bir parçası olarak paylaşmayı öğrenebilecekleri, haftanın belirli gün ve saatlerinde ebeveynlerle birlikte katılım sağlanan ve alternatif seçenekleri olan programlardır. Bebeğin ya da çocuğun, psiko-motor, duyusal, bilişsel, duygusal, zihinsel ve fiziksel becerilerini kendi akranları ile sosyal bir ortamda, öğretmen gözetiminde, materyaller eşliğinde geliştirebileceği, her yönden gelişimi destekleyen bir süreçtir. Özellikle kentleşmenin sebep olduğu izole yaşam, çocukların sosyalleşmesini olumsuz etkilemektedir. Son yıllarda çocuklar sokakta, bahçede veya parklarda oynaması, arkadaşlık ilişkisi kurması gereken yaşlarda; çağın getirdiği telefon, tablet ve televizyon gibi teknolojik aletlerin yaygınlaşmasıyla birlikte saatlerce bu teknolojiye maruz kalıyor. Teknolojinin öğrenme üzerinde olumlu etkileri olduğu (bilinçli bir şekilde programların seçilmesi ve zaman sınırlaması getirilmesi halinde) kabul edilse de çocukların sosyal ve duygusal gelişimini olumsuz yönde etkiledikleri bilinmektedir.  Buna rağmen hayatımızın bir parçası olan bu aletleri çocukların hayatından soyutlamak mümkün olmadığı için çocuğun gelişimini destekleyecek kaliteli uyaranlar sağlamak anne-babaların en önemli görevidir. Sürekli değişen yaşam koşulları temel ihtiyaçlarımızın farklı şekilde karşılanmasına neden olurken; oyun grupları değişen yaşam koşullarının yarattığı bu boşlukları doldururken aynı zamanda okul öncesi dönemde çocuğun ihtiyaç duyduğu farklı uyaranların sağlanması için bir fırsat yaratmaktadır.

Kimler için uygundur?

Aslında bebeklik döneminde gelişim hızlı olduğu için bebeklikten itibaren oyun gruplarına katılım sağlanabilir. Bebekler için oyun gruplarının anlamı aslında daha çok anne ile birlikte geçirilen kaliteli bir zamandır. Önemli olan birlikte geçirilen saatin çok değil kaliteli olmasıdır. Bebeklerin becerileri geliştikçe oyun gruplarından yararlanması faydalı olacaktır. Özellikle 2 yaş döneminde dil becerilerinin gelişimi ile yaşıtlarıyla iletişimi artarken; içe dönük, sessiz, utangaç bebekler ve çocuklar oyun grupları ile olumlu sonuçlara ulaşabilirler. Ayrıca 3 yaşından itibaren de empati becerileri yavaş yavaş oluşmaya başlar. Yani 0-3 yaş çocukların sosyalleşmeleri için kritik bir dönemdir. Tabi ki sadece çocuklar değil, bebeği ile evde nasıl kaliteli vakit geçireceğini öğrenmek isteyen bilinçli ve farkındalığı yüksek aileler, anaokulu için hem bebeğini hem kendini hazır hissetmeyen aileler de katılabilir; aynı zamanda bilgilerini ve deneyimlerini paylaşarak sosyalleşmeyi sağlayabilirler.

Oyun Grubunun Çocuklar için Faydaları Nelerdir?

• Sosyal etkileşim için uygun bir ortam sağlar.
• Çocukların oynaması ve öğrenmesi için fırsat sağlar.
• Dil gelişimine ve iletişime yardımcı olur.
• Motor becerilere destek olur.
• Bebekler ve çocukların yeni etkinliklere katılabilmesi ve eğlenebilmesi için alan sağlar.
• Bebek ve çocukların yeni beceriler edinip, öğrenebilecekleri uygun bir ortam sağlar.
• Çeşitli oyuncak ve ekipmana ulaşma imkanı sağlar.
• Bebek ve çocuklar için güvenli-mutlu bir ortam sağlar.
• Çocukların örgün öğretim ortamına hazırlanmalarını sağlar.
• Gezi ve etkinliklere katılma imkanı sağlar.

Oyun Grubunun Ebeveynler için Faydaları Nelerdir?

• Ebeveynlere, çocukları ile oynayıp aktifleşme imkanı sağlanır.
• Diğer ebeveynler ile etkileşim için harika bir ortam oluşur.
• Ebeveynlerin deneyimlerini, fikirlerini paylaşmalarını ve birbirlerini desteklemelerini sağlar.
• Ailelerin toplanmasına ve etkileşime girmesine izin veren bir rutin sağlar.
• Haftada bir ya da iki gün kısa bir mola oluşturur.

Oyun Grubu Seçerken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Her çocuğun gelişimi, kişisel özellikleri farklıdır. Çocukların ay gruplarına göre, (ve kişiden kişiye) dikkat ve konsantrasyon süresinin değişebileceği gibi hazır bulunuşluk yani bir şeyi yapabilmesi için yeterli olgunluğa sahip olma durumları da farklılık gösterebilir. Bu nedenle öğretmenin çocuğu tanıması, yaşına göre gelişimsel özelliklerini bilmesi ve buna uygun aktiviteler planlaması mesleki anlamda bilgili ve tecrübeli olması önemlidir. Oyun gruplarının amacı çocukları eğitmek değildir, çocuğun doğasında olan oyun oynama etkinliğinin yaşıtlarıyla bir arada, sosyal bir ortamda, becerilerinin (bilişsel, dilsel, duygusal ve fiziksel) geliştirilmesine fırsat sağlayacak şekilde gerçekleşmesidir. Oyun grubunu uygulayan kişi kendini sürekli geliştirmeli, araştırmalı ve okumalı, kendini bu konuda güncellemelidir. Oyun grubunda oynanan oyunlara uygun olarak hangi materyalin ne kadar sürede, miktarda, nerede kullanılacağını belirlemek önemlidir. Çocuğun yaşına uygun olan oyuncakları seçmeye dikkat edilmelidir. Kullanılan materyaller ve oyuncaklar sağlığa kesinlikle uygun ve güvenli olmalıdır. “Çocukların ağza alabileceği materyaller mi kullanılıyor?” “Kullanılan boyalar sertifikalı, bilinen güvenilir markalar mı?” “Duyusal gelişim materyalleri, kimyasal içeriyor mu?” bunun gibi noktalar önemlidir. Aileler bunları bilerek hareket etmeli, kendi çocuğuna en uygun olanı seçmek için çocuğun bireysel özelliklerine ve ihtiyaçlarına göre karar vermelidir. Oyun çocukların kendini en iyi ifade ettiği yoldur. Bu nedenle oyun oynarken çocuğun oyununa müdahale etmek (onu niye ortaya koydun, bulutlar kırmızı olmaz vb), kısıtlamak ve oyuna karşı olan şevkini kırmak çocukların gelişiminde olumsuzluklara sebep olmaktadır. Bu olumsuz davranışları sergilemek yerine çocukların psikolojik ve fiziksel gelişimine destek olup, kendi akranlarıyla sosyalleşmek için katıldığı oyun grupları sayesinde yaşadıkları problemi kendilerinin çözmelerini sağlayarak özgüvenli bireyler yetiştirebiliriz. Ebeveyn olarak dikkat edilmesi gereken, küçük gibi görünen bu detaylar aslında çocukların gelişimi açısından son derece önemlidir. Çocukların oyun gruplarına katılması ile dünyayı ve kendini tanıması, arkadaş edinmesi ve sosyal becerilerini geliştirmesi mükemmel bir olanaktır. Kaynak:

• Gürsoy Yılmaz, Gizem.(2020). 60-72 aylık çocukların oyuncak tercihleri - oyun becerileri ve saldırganlık yönelimlerinin incelenmesi .
• Tuzcuoğlu N., Azkeskin K., Niran Ş.,Özkan S.(2020). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Öz Düzenleme Becerileri ile Oyun Tercihleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Karamanoğlu Mehmetbey Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi Haziran, 2020 Cilt 2, Sayı 1 Sayfa 1-7.