Psikolojik sağlamlık;

- Yaşamın içindeki zorluklara, stresli ve travmatik etkilere rağmen, bunların üstesinden başarıyla gelebilme,

- Olumsuz koşullara sağlıklı uyum sağlayabilme,

- Güç durumlarda olumlu sonuçlar elde etme yeteneğidir. (Luthar ve ark. 2000).

Psikolojik sağlamlık, doğuştan gelen mizaç, soya çekim gibi özelliklerden etkileniyor olmasının yanı sıra, her yaşta kazanılabilen ve desteklenip geliştirilebilen dinamik bir süreçtir.

İhmal, istismar, şiddet, düşük sosyo-ekonomik yaşam ortamı, anne-baba ayrılığı, afet ya da travmatik olaya maruz kalma gibi büyük stres kaynaklarının yanında, gündelik hayatta sıkça karşılaşılan kaygılar, arkadaşlık ilişkilerine dair sorunlar, yaşam zorlukları ve stresin her biri ile bireyin nasıl baş edeceğini, hangi stratejileri kullanacağını belirleyen bir kavramdır psikolojik sağlamlık.

Olumsuz durumlarla ve duygularla baş başa kaldığında, nasıl davranılacağına dair içsel ipuçlarına ulaşmak ve bunlardan güç alıp harekete geçmeyi, şiddetli yağışın altında hâlihazırda çantamızda bulunan ve açınca kendimizi koruyup güvende hissettiğimiz bir şemsiyeye benzetebiliriz. Kişiye zarar verebilecek ya da güçsüz bırakabilecek bir durum dışarıda mevcuttur ama onunla baş edebilecek kaynağa sahip olunması kaygı, korku ve stres yerine öz güven, rahatlık ve sakinlik halinin ortaya çıkmasına yol açacaktır.

Psikolojik sağlamlık için risk faktörleri bulunduğu gibi koruyucu bir takım faktörler de tanımlanmıştır. Koruyucu bireysel özellikler: öz-güven, öz-saygı, öz yeterlilik, uyumluluk, yüksek entellektüel kapasiteye ve sosyal becerilere sahip olmak, aile ile ilgili koruyucu faktörler: anne-baba ile kurulan yakın ilişki, yüksek sosyo-ekonomik seviye, yakın akrabalık ilişkileri, ailenin dışındaki koruyucu faktörler: olumlu sosyal çevreye sahip olmak,  aile dışından biri (mentör, psikolog, danışman) ile yakın ilişki içinde olmak olarak sıralanabilir (Masten ve Coasworth, 1998).

Psikolojik sağlamlık üst başlığının altında, her biri ayrı öneme sahip; empati, zihin kuramı, bilişsel esneklik, otonomi, mizah, problem çözme, stres yönetimi, olumsuz düşüncelerle baş etme gibi kavramlar vardır. Bu alt alanlar, aile üyelerince, sosyal ilişkilerde ya da bir uzman tarafından yaşamın erken dönemlerinde çocuk ve ergenlere kazandırılabilir ya da güçlendirilebilir. Araştırmalar göstermektedir ki, erken yaşlarda kazanılan psikolojik sağlamlık yetisi ileri yaşlarda görülebilecek psikolojik rahatsızlıklara, davranış bozukluklarına, madde kullanımına karşı koruma sağlamaktadır (Masten ve Reed, 2002).

Bu bakımdan psikolojik sağlamlığı, psikolojik bağışıklık sistemimizi güçlü kılan öğelerden biri olarak görmeliyiz. Dengeli beslenme, düzenli uyku, egzersiz, vitaminlerle fiziksel sağlığımızı güçlendirirken, psikolojik sağlığımıza da gerekli yatırımı yapmalıyız. Olumsuz hayat koşullarına karşı gerektiğinde mizahı devreye sokabilmeyi, olumlu ve esnek bakış açısıyla bakabilmeyi, etkin problem çözme stratejilerini yerinde kullanabilmeyi, stres seviyemizi kontrol altında tutabilmeyi, otonomiye sahip olmayı başarabildiğimizde psikolojik sağlamlığımız güçlü ve sağlam demektir. Böylece kendimizi psikolojik açıdan daha sağlıklı ve dinç hissetmek de mümkün olacaktır.

Kaynakça:

Luthar, S. S., Cicchetti, D., ve Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543–56

Masten, A.S. ve Coastworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable and unfavorable environments: Lessons from research on successful children. American Psychologist, 53, 2, 205-220.

Masten, A. S. ve Reed, M.G. (2002). Resilience in development. In C.R. Snyder ve S. J. Lopez (Eds.), The handbook of positive psychology (pp. 74- 88). Oxford University.